DZIEJE ŚREDNIOWIECZNEJ ALBANII

Drukuj



dr Borys Przedpełski
 

1) Okres bizantyjski

Albania, w starożytności znana pod nazwą Iliria, była zamieszkana już w XII wieku przed Chr., przez indoeuropejskich Ilirów, uważanych przez naukowców albańskich i większość badaczy zagranicznych, za bezpośrednich przodków dzisiejszych Albańczyków, należących do najstarszych obok Greków i Basków ludów w Europie. Po podziale Imperium Rzymskiego (395), znalazła się w granicach wschodniego Cesarstwa Rzymskiego, czyli Bizancjum. Okres panowania bizantyjskiego na ziemiach albańskich dzielimy na dwa etapy 395-815 i 1018-1204.
W pierwszym podokresie (395-815) na bizantyńskie Bałkany, w tym na obszar dzisiejszej Albanii, doszło do niszczycielskich najazdów różnych ludów barbarzyńskich: Wizygotów, Hunów, Ostrogotów i Awarów, oraz inwazji Słowian.
W 395 roku na ziemie albańskie, bez większych przeszkód, najechali Wizygoci (lud germański, odłam Gotów) pod dowództwem ich króla Alaryka (ok. 370-410) z wizygockiego rodu Baltów. Spustoszyli oni Ilirię, Macedonię, Epir i Grecję. Ich najazd spowodował upadek ekonomiczny tych terenów. Korzystając z sukcesów terytorialnych Alaryk wymusił na Bizancjum tytuł magistra militum per Illyricum. Panowanie Wizygotów na Bałkanach utrzymało się do 408 roku.
W 441 roku prowincja iliryjska Dardania (obecnie Kosowo) została zaatakowana przez Hunów (koczowniczy lud z Azji Środkowej) pod wodzą Attyli (406-453), zwanego „Biczem Bożym”, a w 461 roku przez Ostrogotów (lud germański). Najgroźniejsi dla ziem albańskich okazali się Ostrogoci, którzy w 459 roku zniszczyli Praevalis i Nowy Epir, w 479 roku Dyrrachium (obecnie Durrës), a w 547 roku Butrint. Wielu mieszkańców ziem albańskich opuściło wówczas miasta i twierdze, udając się w góry lub do Dalmacji.
W okresie między najazdami ludów barbarzyńskich Justynian, cesarz bizantyjski (527-565 po Chr.) nakazał zbudować na ziemiach albańskich szereg świątyń i twierdz, m.in. w Dyrrachium.
W latach 582-588 na ziemie albańskie napadli Awarowie (koczowniczy lud kaukaski pochodzenia ugro-ałtajskiego), którzy spustoszyli Prevalitanię, Dardanię oraz prowincje: Epir Stary (Północny) i Nowy (Południowy).
W końcu VI i w VII wieku na ziemie albańskie, które wchodziły wówczas w skład bizantyjskiej prefektury iliryjskiej, najechali południowi Słowianie. Była to tzw. inwazja Słowian, m.in. słowiańskiego plemienia Wojunitów. W VI wieku, wykorzystując osłabienie Bizancjum, przekroczyli oni rzekę Samb, zajmując prowincje od Prevalitanii na północy po Stary Epir na południu. Nie zdołali jednak zdobyć Dyrrachium. Słowianie, którzy przeważnie byli rolnikami, osiedlili się przede wszystkim w urodzajnych dolinach rzecznych. Na zajętych terenach nie stworzyli jednak żadnych struktur politycznych. Na przełomie VI i VII wieku Słowianie założyli szereg miejscowości na Bałkanach, w tym na obszarze dzisiejszej Albanii. O pobycie plemion słowiańskich na ziemiach albańskich świadczą nazwy nie tylko licznych miast, miejscowości i wsi w Albanii, takich jak: Beligrad (później znany pod nazwą Berat), Pogradec, Strelcë, Vodicë, Selishtë, Novosela, ale również nazwy wielu równin, wzgórz, rzek i gór.
Od VI do IX wieku na terytorium obecnej Albanii, Macedonii i Czarnogóry rozwinęła się kultura Koman-Kruja, znana głównie z kilku wielkich cmentarzysk. Na terenie północnej Albanii zachowały się one przede wszystkim w następujących miastach i miejscowościach: Kruja, Bukel, Lissos, Sarda, Komani.
W drugim podokresie (1018-1204) ziemie albańskie ponownie znajdowały się pod panowaniem bizantyjskim. W latach 1081-1204 ziemie te trzykrotnie padły ofiarą agresji ze strony floty italskich Normanów, a także krzyżowców, podczas pierwszej wyprawy krzyżowej (1096-1099) i czwartej krucjaty (1204).
W 1081 roku na wybrzeżu albańskim, w Avlonie (Vlorze) wylądowały 30-tysięczne wojska Normanów pod dowództwem ich władcy Roberta Guiskarda (1015-1085). 18 października tego samego roku siły normańskie odniosły wielkie zwycięstwo nad armią cesarza bizantyjskiego Aleksego I Komnena (1081-1118) i zdobyły największe ówczesne miasto i zarazem najważniejszy port Albanii - Dyrrachium.


2) Terytorium albańskie pod panowaniem państwa bułgarskiego

W latach 850-1018 ziemie albańskie znajdowały pod panowaniem potężnego państwa bułgarskiego.
W drugiej połowie IX wieku, za rządów chana bułgarskiego Presjana lub Persjana (836-852), a następnie chana (księcia) Borysa Michała (852-889) obszary dzisiejszej centralnej i południowej Albanii, znalazły się pod panowaniem Bułgarii, wchodząc w skład zachodniej Macedonii. Państwo bułgarskie powiększyło się terytorialnie kosztem ziem albańskich za sprawą cara Symeona I Wielkiego (865-927), który panował w latach 893-927. W 917 roku był już władcą całej Albanii centralno-śródziemnomorskiej. Za jego rządów w potężnym państwie Bułgarów nastąpił rozwój literatury, architektury i sztuki. W tym okresie na ziemiach albańskich prowadzili intensywną działalność piśmienniczą, nauczycielską i misyjną uczniowie Cyryla (827-869) i Metodego (820-884), braci sołuńskich (pochodzących z Salonik, po słowiańsku Sołuń), najpierw Klemens z Ochrydy (ok. 840-916), misjonarz w Kutmiczewicy, od 893 r. biskup Ochrydy, pierwszy biskup słowiański i apostoł Bułgarii, twórca nowego alfabetu cyrylicy oraz autor wielu kazań i mów pochwalnych, który nauczył czytania i pisania ponad 3 tysiące osób, a następnie Naum z Ochrydy (zm. 910), założyciel monasteru nad Jeziorem Ochrydzkim, autor wielu pieśni liturgicznych i hymnów. Ich pracę w tym zakresie kontynuowali na ziemiach dzisiejszej Albanii biskup Devolu Marek i jego uczniowie.
Około 1000 roku w skład państwa bułgarskiego rządzonego w latach 976-1014 przez cara Samuela (Samuiła) Komitopuli (zm. 1014) weszło już prawie całe terytorium współczesnej Albanii.
W 1018 roku wojska bułgarsko-albańskie poniosły klęskę w bitwie z wojskami bizantyjskimi pod Beratem. W ten sposób ziemie albańskie przeszły pod panowanie Bizancjum.


3) Wyodrębnienie się etnosu Albańczyków


Wyodrębnienie się Albańczyków - jako oddzielnego etnosu - nastąpiło w średniowieczu, w okresie od VI do XII wieku w oparciu o dwa plemiona iliryjskie Taulantiów i Albanów. Początkowo autorzy bizantyjscy używali wobec Albańczyków m. in. następujących nazw: Arvanitis, Arbanitis, Arbanitai. Arvanitai itp. W zapisach łacińskich występuje forma Al./rbanenses, kraj Arbanum. W wiekach średnich została przyjęta też nazwa dla pierwszego państwa albańskiego: Arbëri – Arbëni. Do dzisiejszego dnia trudno dostępny obszar górski, położony pomiędzy miastami Vlora i Gjirokastra, w południowej Albanii, nosi nazwę Arbëri, natomiast obszar na wybrzeżu albańskim, pomiędzy ujściami rzek Mati i Erzeni, jest nazywany Arbëni. Poza tym jedna z wsi niedaleko od Tirany nosi nazwę Arbana.
Albańczycy wywodzą nazwę swojego narodu od wspomnianego plemienia iliryjskiego Abrów (Albanów), znanych też pod nazwą Albanoi, którzy zamieszkiwali w starożytności w głębi prowincji rzymskiej Macedonii, między Durrës a Debrą, oraz od miejscowości Albanopolis (przez część badaczy identyfikowanej z Krują), po raz pierwszy wymienionej w dziele Klaudiusza Ptolemeusza (ok. 100-165), astronoma i geografa aleksandryjskiego, pt. Geografia (III, 12, 20).
Należy dodać, że pod koniec XIV wieku Albańczycy zaczęli używać nowych określeń dla swojego etnosu i kraju: Shqiptar, Shqipëtar (Albańczyk), Shqiptare (Albanka), Shqipëri, Shqipëni (Albania). Wyżej wymienione nazwy, rozpowszechnione w Albanii, wywodzą się od albańskiego rzeczownika shqip, shqipje – orzeł i czasownika shqiptoj – wymawiać, mówić.
Wraz z powstaniem etnosu Abańczyków w średniowieczu ukształtował się język albański, który według większości lingwistów wywodzi się z języka iliryjskiego. Należy on do rodziny języków indoeuropejskich. Na uwagę zasługuje fakt, że w 1332 roku Gulliellmus Adae, kapłan francuski, zamieścił wzmiankę potwierdzającą używanie przez Albańczyków własnego języka: „Albańczycy posiadają swój język, całkowicie różny od języka łacińskiego, chociaż posługują się alfabetem łacińskim, w użyciu i w pismach (in usu et im omnibus suis libris)...” (Dhimitër Shuteriqi, Shkrimet shqipe në vitet 1332-1850, Rilindja, Prishtinë 1987, s. 27).


4) Powstanie i upadek pierwszego państwa albańskiego


Pierwsze w dziejach samodzielne państwo albańskie ze stolicą w Kruji, obejmujące obszar środkowej i północnej Albanii, powstało w warunkach systemu feudalnego w 1190 roku. Jego twórcą był archont Progon (przełom XII i XIII wieku), najstarszy znany przedstawiciel rodu Progonitów, o którym nie zachowały się prawie żadne szczegółowe informacje. Wykorzystał on kryzys i osłabienie władzy centralnej Cesarstwa Bizantyjskiego i ogłosił się pierwszym władcą Księstwa Arberii, znanego też pod nazwą Księstwa Arbër, Księstwa Arbanon lub Księstwa Progonitów. Sprawował on władzę w latach 1190-1198. Dzięki jego wysiłkom Arbanon uniezależnił się od Bizancjum.
Drugim władcą Arbanonu został Gjin Progon, najstarszy syn archonta Progona, który chcąc utrzymać władzę, musiał zostać wasalem Wenecji. Jego rządy trwały 4 lata, od 1198 do 1208 roku. Za panowania Gjina w wyniku IV wyprawy krzyżowej (1202-1204) rozpadło się Imperium Bizantyjskie. Wprawdzie umożliwiło to uwolnienie się Księstwa Arberii od wpływu Bizancjum, ale popadło w zależność od państw ościennych: despotatu Epiru, państwa Zety i hrabstwa Durrës, wchodzącego wówczas w skład Republiki Weneckiej.
Trzecim władcą pierwszego w historii niezależnego państwa albańskiego był Demetrios Progon, młodszy syn archonta Progona, zwolennik polityki prołacińskiej, który ożenił się z Komneną, córką Stefana Prvovenčaniego (1165-1227), późniejszego serbskiego króla Serbów (władcy serbskiego państwa Raszka) i bratanicą Aleksiosa III Angelusa (1153-1211), cesarza bizantyjskiego (1195-1203). Swoje rządy w Arberii sprawował w latach 1208-1216. Demetrios nosił dwa wysokie tytuły bizantyjskie: Panhypersebastos (czwarta godność pod względem znaczenia w Bizancjum) i Megas Archon (wielki archont), które były odpowiednikami tytułu sułtana. Za jego panowania Księstwo Arberii obejmowało obszar zbliżony do terytorium obecnej Albanii - od Pult na północy do rzeki Devoll na południu, i od Szkodry i Durrës na zachodzie do Dibër na wschodzie. Jako ostatni władca tego państwa zawarł w imieniu własnym i 14 książąt porozumienie handlowe z Republiką Raguzy (Republiką Dubrownicką) i nawiązał kontakty z papieżem Innocentym III (1198-1216).
Niewielkie Księstwo Arberii przez cały okres swojego 26-letniego istnienia (1190-1216) było w konflikcie z władzą bizantyjskich i słowiańskich feudałów. Utraciło ono niezależność ok. 1216 roku wraz ze śmiercią Demetriosa. Odegrało jednak bardzo ważną rolę w historii Albanii jako pierwsza w dziejach albańska formacja państwowa, która osiągnęła wysoki poziom rozwoju ekonomicznego, społecznego, politycznego i kulturalnego.


5) Rywalizacja państw sąsiednich o ziemie albańskie


Po śmierci Demetriosa (zm. 1216) władzę w Arberii przez bardzo krótki okres sprawował Jerzy Kamonas (pocz. XIII w.), z rodu Arianitów, jako archont Arbanonu. Nie mógł on jednak skutecznie przeciwstawić się potędze państw ościennych. W konsekwencji Księstwo Progonitów stało się na okres 14 lat (1216-1230) państwem wasalnym despotatu Epiru i jego władcy Teodora Angelosa Komnena Dukasa, a następnie ok. 1230 roku za sprawą władcy Bułgarów Iwana Asena II (zm. 1241) dostało się pod panowanie Bułgarii. Był to jednak stan przejściowy, gdyż w latach 70. XIII wieku ziemie albańskie zostały całkowicie zajęte przez Królestwo Neapolu rządzone przez Andegawenów, które pozostały w ich władaniu do lat 40. XIV wieku. 21 lutego 1272 roku Karol I Andegaweńczyk (Karl von Anjou, 1268-1285), pochodzący z francuskiej rodziny książęcej, proklamował w Neapolu utworzenie Królestwa Albanii (łac. Regnum Albaniae), które wchodziło w skład jego korony. Istniało ono w latach 1272-1286. Jego głównym ośrodkiem było Dyrrachium. Zarządcą Królestwa Albanii z ramienia Andegawenów był początkowo Wilhelm Bernard, a po nim Narzon de Tuziaco de Toucy. W okresie istnienia Regnum Albaniae wspomniano po raz pierwszy język albański (1285). W końcu XIII wieku do walki o ziemie albańskie włączyli się Bizantyjczycy, Grecy i Serbowie.


6) Okupacja Albanii przez Serbów


W latach 1343-1347 prawie cała Albania, z wyjątkiem portu w Dyrrachium, wówczas drugiego po Konstantynopolu miasta na Bałkanach, pozostającego w rękach Andegawenów, znalazła się pod panowaniem Stefana Duszana (ok. 1308-1355), zwanego Silnym lub Mężnym, z serbskiej dynastii Nemaniczów, zwolennika polityki wielkomocarstwowej, najpierw króla Serbii (1331-1346), a następnie cara Serbów, Greków, Bułgarów i Arbanasów (Albańczyków) – (1346-1355), który został uroczyście koronowany w Skopje przez arcybiskupa Joanikije (1346), przyjmując tytuł: dei gratia Romaniae, Sclavoniae et Albaniae imperator. Jego stolicą był Prizren (obecnie miasto w Kosowie). Carowi Duszanowi udało się utworzyć potężne i silne państwo (imperium bałkańskie), odgrywające ważną pozycję i rolę polityczną w Europie Południowo-Wschodniej. Za jego panowania Serbia stanęła u szczytu potęgi. W wyniku kampanii wojennych zdobył on Albanię (w tym najważniejsze twierdze: Kruję, Berat, Kaninę, Valonę), Macedonię, Tesalię i Epir (z wyjątkiem Buthroton). Car Stefan Duszan powierzył władzę na zajętych ziemiach albańskich swemu szwagrowi despocie Janowi Asenowi Komnenowie (zm. 1363) i przyrodniemu bratu Symeonowi Siniszy (zm. 1372). W okresie rządów serbskich wielu Albańczyków opuściło swój kraj i zamieszkało na terytorium Grecji. W czasach panowania serbskiego do albańskiej terminologii prawa lennego weszło na trwałe szereg określeń. Należą do nich m.in. bashtina (lenno dziedziczne), obrok lub brok (doręczenie pieniędzy dzierżawcy), travnina (opłata za używanie pastwiska przez pasterzy).
Potężne państwo wielkoserbskie Duszana przetrwało do przedwczesnej śmierci twórcy jego potęgi, czyli do 1355 roku. Wraz z jego upadkiem państwa nastąpiły konflikty zbrojne między albańskimi władcami feudalnymi



7) Powstanie i rywalizacja feudalnych księstw albańskich


Po upadku potęgi serbskiej na ziemiach dzisiejszej Albanii powstały trzy niezależne od siebie feudalne księstwa albańskie, które znajdowały się pod panowaniem trzech rodów feudalnych: Thopiów, Balsziciów i Musakiosów.
Ród Thopiów po raz pierwszy wspomniany w dokumentach pisanych w 1274 roku, w drugiej połowie XIV wieku odegrał wiodącą rolę w rywalizacji o ziemie albańskie. Wyrazem umacniania się pozycji tego rodu feudalnego było utworzenie w 1358 roku księstwa ze stolicą w Dyrrachium, które obejmowało obszar od rzeki Mati na północy do rzeki Szkumbini. Założył je Karol I Thopia, syn Tanusza, władca niezależnego księstwa albańskiego (1358-1388), inicjator budowy twierdzy w Kruji, późniejszej bazy Skanderbega, przedstawiony na ikonie św. Jerzego Włodzimierza, napisanej przez Konstantina Shpataraku.
Dynastia rodu Balsziciów, prawdopodobnie pochodzenia romańskiego, znana dopiero od początków XIV wieku, wywodzi się od jej założyciela Balszy I (zm. 1362), syna Mateusza Balszy.
Głównym ośrodkiem konkurencyjnego księstwa, rządzonego przez ród Balsziciów, była Szkodra. Obejmowało ono dosyć duży obszar. Rozciągało się na północy po Czarnogórę, na wschodzie do Prizrenu i na południu do rzeki Mati.
Południową Albanią ze stolicą w Beracie władał ród możnowładczy Musakiosów, obecny na albańskiej scenie politycznej w latach 1368-1476.
W rywalizacji o wpływy ostatecznie liczyły się tylko dwa rody Thopiów i Balsziciów.
W 1382 roku doszło do wojny między dwoma konkurencyjnymi władcami albańskimi: księciem Balszą II, rządzącym północną częścią kraju a księciem Karolem Thopią, władającym środkową i południową Albanią. W jej wyniku wojskom władcy północnej Albanii udało się zająć Valonę, Berat i Kaninę. Z czasem oba feudalne księstwa albańskie straciły na znaczeniu z powodu finansowego uzależnienia od Wenecji.



8) Podbój Albanii przez Osmanów


Podbój ziem albańskich przez państwo osmańskie, powstałe w końcu XIII wieku, rządzone od 1307 roku przez dynastię Osmanów (wywodzącą się od chana Osmana, 1307-1326), rozpoczął się w 1383 roku. W latach 80. XIV wieku wojska osmańskie dwukrotnie wkroczyły na terytorium dzisiejszej Albanii, korzystając ze skłócenia wielkich albańskich rodów feudalnych o wpływy i władzę.
W 1389 roku powstała koalicja antyturecka państw bałkańskich: Królestwa Serbii, Królestwa Bośni, dwóch carstw bułgarskich (tyrnowskiego i widyńskiego) i księstw albańskich.
W dniu św. Wita, 15 (28) czerwca 1389 roku, na Kosowym Polu, nad rzeką Lab, na północny-zachód od Prisztiny, doszło do decydującej bitwy 40-tysięcznej armii Osmanów z 25-tysięcznymi siłami sojuszu krajów bałkańskich (Serbii, Bośni, carstw bułgarskich i księstw albańskich), oraz rycerstwa Polski i Węgier, a także Mongołów. Bitwa ta zakończyła się zwycięstwem wojsk otomańskich pod dowództwem Murada I, a następnie jego syna Murada Bajezyda. Według niektórych historyków była ona nierozstrzygnięta, a nawet zwycięska dla chrześcijan. Jeszcze przed rozpoczęciem bitwy sułtan Murad I został zabity w namiocie pchnięciem kindżału przez rycerza serbskiego Miłosza Obilicza, natomiast książę serbski Łazarz Hrebeljanovicz (1329-1389), został ujęty, a następnie podstępnie zamordowany, ścięty przez żołnierzy osmańskich.
W następstwie klęski w bitwie na Kosowym Polu księżna Milica, wdowa po księciu Łazarzu, była zmuszona złożyć hołd sułtanowi; rozpadła się koalicja serbsko-bośniacko-bułgarsko-albańska; rozpoczął się upadek państwa serbskiego, które w ciągu prawie 100 lat znalazło się całkowicie pod panowaniem otomańskim. Poza tym przegrana bitwa wojsk chrześcijańskich przyspieszyła ekspansję Osmanów na całych Bałkanach.
W 1392 roku wojska osmańskie zajęły część środkowej i południowej Albanii. Stopniowo, w pierwszym ćwierćwieczu XV wieku, armia otomańska zdobyła główne albańskie miasta, do których należały: Vlora, Kruja, Berat i Gjirokastra. W związku z nasilającą się ekspansją najeźdźców wielu Albańczyków opuściło kraj, udając się na Sycylię i do południowej Italii.
W latach 30. XV wieku ziemie albańskie całkowicie zostały podbite przez najeźdźców. Turcy osmańscy podzielili zajęty kraj na 2 sandżaki (okręgi) i 10 wilajetów (prowincji). Mimo że Albańczycy stali się wasalami Turcji i zostali zmuszeni do składania daniny na rzecz Adrianopola, to jednak nie pogodzili się z porażką i nie złożyli broni.
W 1432 roku książę albański Jerzy Arianites (zm. 1463) stanął na czele pierwszego powstania antyosmańskiego. W następnym roku odniósł zwycięstwo nad wojskami tureckimi w krainie górzystej Homara, położonej na południe od Vlory. Było to pierwsze zwycięstwo chrześcijańskiego księcia nad siłami otomańskimi na kontynencie europejskim.
W 1434 roku oddziały księcia Arianitesa ponownie zadały klęskę wojskom tureckim.
Dopiero w 1439 roku armia osmańska zmusiła powstańców albańskich do wycofania się w trudno dostępne obszary górskie Skraparu i Tomoricy.


9) Walka Skanderbega przeciwko Turkom


W latach 40. XV wieku walka Albańczyków przeciwko okupacji osmańskiej nabrała zorganizowanego charakteru. Na czele wojny wyzwoleńczej przeciwko okupantom otomańskim stanął książę Jerzy Kastriota Epirota – znany jako Skanderbeg (alb. Gjergj Kastrioti Skënderbeu, 1405-17.01.1468). Skanderbeg, zwany „kapitanem Albanii” i „heroicznym obrońcą Albanii”, który okazał się genialnym politykiem, dowódcą i organizatorem. Papież Kalikst III (1455-1458, nazwał go zapaśnikiem Chrystusowym (łac. Athleta Christi) w uznaniu jego zasług dla obrony chrześcijaństwa. Do dzisiaj Skanderbeg jest uważany za niekwestionowanego bohatera narodowego Albańczyków. Dużą część swojego życia poświęcił służbie dla Albanii i ludu albańskiego. Przez ćwierć wieku (1443-1468) kierował z powodzeniem walką o wolność i niepodległość kraju, odpierając 24 najazdy wojsk osmańskich, najpotężniejszej wówczas armii na świecie.
Jerzy Kastriota pochodził z północnej Albanii, prawdopodobnie z Kruji. Urodził się w rodzinie arystokratycznej. Jego rodzicami byli Jan Kastriota, albański arystokrata, i Vojsava, księżniczka słowiańska. Jerzy w wieku 9 lat – jak podaje kronika Marinusa Barlietusa (ok. 1450-1512) - po przegranej bitwie, stoczonej przez jego ojca Jana Kastrotę z wojskami otomańskimi, dowodzonymi przez Isa Evrenoza Paszę, został wysłany razem z trzema braćmi (Reposz, Stanisza, Konstantyn) do Adrianopola (tur. Edirne), ówczesnej stolicy Imperium Osmańskiego, w charakterze zakładnika, na dwór sułtana Murada II (1404-1451), sułtana w latach 1421-1444 i 1446-1451. Dzięki błyskotliwej inteligencji i wyjątkowemu talentowi wojskowemu Jerzy Kastriota uzyskał tytuł beja (bega), czyli dowódcy, został walim (zarządcą) osad Misja, Skuria i Jonima, oraz otrzymał imię Skander (tur. Iskander) na cześć Aleksandra Wielkiego (Macedońskiego), uważanego w średniowiecznej Turcji za wzór odwagi i męstwa.
3 listopada 1443 roku podczas bitwy pod Niszem Skanderbeg wraz z 300-osobowym oddziałem jeźdźców albańskich opuścił szeregi osmańskie i wrócił do ojczyzny, rozpoczynając wyzwolenie kraju spod obcej okupacji.
27 listopada 1443 roku Jerzy Kastriota, używając podstępu, zajął Kruję, siedzibę jego rodu, górską twierdzę o kluczowym znaczeniu strategicznym z widokiem na Adriatyk. odtąd ośrodek nieugiętego oporu Albańczyków przeciwko Turkom. Następnego dnia na murach zdobytego zamku wywiesił sztandar z czarnym dwugłowym orłem na czerwonym polu (herb rodu Kastriotów, uważany do dzisiaj za godło narodowe Albanii), proklamując powstanie niezależnego Księstwa Kastrioty. Zajęcie Kruji oznaczało wezwanie Albańczyków do powstania antyosmańskiego. W latach 1443-1444 Jerzy Kastriota zajął najważniejsze twierdze w środkowej części Albanii (Petrelę, Petralbę, Stelush, Svetigrad), które dotychczas były w rękach Turków.
2 marca 1444 roku, w miejscowości Lezha, Skanderbeg utworzył Ligę Albańską w celu wspólnej walki miejscowych feudałów i przedstawicieli krain autonomicznych przeciwko Osmanom. Oprócz Jerzego Kastrioty w jej skład weszli najbardziej wpływowi książęta albańscy, m.in. Jerzy Arianites, Andrzej Thopia, Mikołaj Dukagjin, Teodor Musakios.
Książę Jerzy Kastriota zorganizował 10-tysięczną armię regularną, złożoną głównie z jazdy, zmobilizował też rezerwowe 20-tysięczne pospolite ruszenie oraz utworzył system ufortyfikowanych miast-twierdz, które razem stawiły bohaterski opór wielokrotnie liczniejszym i silnie uzbrojonym oddziałom osmańskim (wyposażonym m.in. w artylerię i maszyny oblężnicze), dowodzonym przez najsłynniejszych sułtanów Murada II i Mehmeda II (1432-1481), sułtana w latach 1444-1446 i 1451-1481, zdobywcę Konstantynopola. Skanderbeg odnosił w bitwach z wojskami otomańskimi kolejne zwycięstwa, najpierw w 1444, 1445, 1446 roku, a potem w 1447, 1449, 1450 i 1453 roku.
W 1451 roku książę Jerzy Kastriota ożenił się z Androniką, córką Jerzego Arianitesa. Z tego związku urodził się syn Jan II Kastriota (1454-1502), który później również walczył z Turkami.
Sukcesy wojsk Skanderbega umożliwiły Albańczykom zawarcie w 1461 roku pokoju z Portą Otomańską.
W 1462 roku Jerzy Kastriota wyruszył na Półwysep Apeniński, stając w obronie Ferdynanda V, króla Neapolu, zagrożonego przez oddziały hrabiego Anjou. Odniósł wtedy błyskotliwe zwycięstwo w bitwie pod Trani.
Skanderbeg zmarł na malarię, podczas oblężenia twierdzy Lezha (Alessio), przez wojska otomańskie. Śmierć księcia Jerzego Kastrioty (1468), a potem jego następcy Leki III Dukagjina (1478), autora kodeksu prawa zwyczajowego Kanunu, oznaczała likwidację albańskiej państwowości i okupację osmańską, trwającą przez okres 450 lat.
Po śmierci Skanderbega sułtan Mehmed II Zdobywca powiedział: „Teraz Europa i Azja należą do mnie! Biada chrześcijaństwu ! Straciło ono swój miecz i swoją tarczę”. Wielu Albańczyków udało się wtedy na emigrację, obawiając się działań odwetowych ze strony Turków osmańskich. Pierwsza fala uchodźców pochodziła ze Skutari, Kruji i Valony. Przedostała się ona statkach weneckich z Antivari przez cieśninę Otranto do Palermo. Wielu Albańczyków znalazło wówczas bezpieczne schronienie w Królestwie Neapolu, oraz w Kalabrii i na Sycylii. Wśród uchodźców była również Andronika Arianita (połowa XV w.), żona Skanderbega, i syn Jan.
Skanderbeg był gorącym patriotą, zdolnym strategiem i odważnym wodzem, który w okresie walki o wolność Albanii ogółem stoczył z wojskami osmańskimi 28 bitew, w tym 25 zwycięskich. Udało mu się utworzyć niezależne państwo albańskie i zjednoczyć zwaśnione dotąd rody feudalne w walce z Turkami.
Pamięć o Skanderbegu, ze względu na jego czyny i zasługi, nadal żyje w świadomości narodowej Albańczyków i wszystkich narodów miłujących wolność. Jest bohaterem narodowym Albanii i największą postacią historyczną narodu albańskiego, a także ulubionym bohaterem albańskich legend i eposów. Przez chrześcijan z Albanii i Arbreszów (włoskich Albańczyków) jest również uważany za obrońcę chrześcijaństwa. Postać Skanderbega uwieczniono w wielu utworach muzycznych, poematach i powieściach autorów albańskich i zagranicznych. Antonio Vivaldi (1678-1741), światowej sławy włoski skrzypek i kompozytor, poświęcił mu operę. Pierre Ronsard (1524-1585), poeta francuski, oraz Henry Wadsworth Longfellow (1807-1882), poeta amerykański, napisali o nim poematy. Należy dodać, że polski pisarz Teodor Tomasz Jeż (Zygmunt Fortunat Miłkowski, 1824-1915) poświęcił albańskiemu bohaterowi narodowemu obszerną 3-tomową powieść O byt. Na cześć Skanderbega wybudowano muzeum (alb. Muzeu i Gjegji Kastriotit Skënderbeut) w Kruji, wzorowane na średniowiecznym zamku. Poza tym dla upamiętnienia jego postaci wzniesiono kilka pomników, m.in. w Tiranie, Prisztinie i Rzymie. Jego imię nosi również wiele szkół, placów i ulic, przede wszystkim w Albanii i Kosowie.


Bibliografia:


Nota o autorze

Our website is protected by DMC Firewall!